گزارش روزنامه فرهیختگان از حال و روز این روزهای جنگل های هیرکانی
- توضیحات
- نمایش از دوشنبه, 19 بهمن 1394 19:54
- نوشته شده توسط مدير سايت
- دسته: اخبار
- بازدید: 1040
مرجان حاجی‌رحیمی / چرای بی‌رویه و دفن زباله از مهم‌ترین مشکلاتی است که جنگل‌های شمال با آن روبه‌رو هستند.
جنگل‌های هیرکانی یکی از منحصربه‌فردترین جنگل‌ها در دنیا هستند که همچون نوار سبزی شیب‌های شمالی جبال البرز و سواحل جنوبی دریای خزر را می‌پوشانند. این ناحیه از حوالی آستارا در شمال غرب تا حوالی گرگان در شرق ایران ادامه می‌یابد و از دوران ژوراسیک باقی مانده است.
مدیریت دفن زباله و ساماندهی چرای دام در جنگل‌های هیرکانی جزء وظایفی است که در پروژه‌ای تحت‌عنوان «مدیریت چندمنظوره جنگل‌های هیرکانی» تعریف می‌شود. این پروژه با حمایت تسهیلات محیط‌زیست جهانی (GEF) در یک برنامه زمانی پنج ساله اجرا خواهد شد که از مهم‌ترین اهداف آن می‌توان به حفظ تنوع زیستی، یکپارچگی اکوسیستم و پایداری خدمات اکوسیستمی در سیمای جنگل‌های هیرکانی و تغییر مدیریت وابسته به چوب به مدیریت چندمنظوره جنگل اشاره کرد.
گوسفندان تهدید جنگل‌ها
از مهم‌ترین چالش سازمان جنگل‌ها برای حفظ و حراست از جنگل‌های کشور تعلیف دام‌ها در جنگل‌هاست. استفاده دام از جنگل سبب ضررهای جبران‌ناپذیری می‌شود؛ چراکه دام‌ها با خوردن سرشاخه درختان و گیاهان باعث می‌شوند آفت و بیماری به راحتی گریبانگیر درختان شود. این کار همچنین باعث فرسایش خاک و جنگل می‌شود و رویش گیاهان را به تعویق می‌اندازد. به این ترتیب اگر پوشش گیاهان سطح جنگل از بین برود با یک باران سیل جاری می‌شود و آب، آن منطقه را با خودش می‌برد و همه چیز را نابود می‌کند. چهارپایان علاوه‌بر آنکه بر اثر تعلیف پوشش گیاهى- که تامین‌کننده اصلى مواد غذایى خاک جنگل است- را از بین می‌برند، موجب سختى و سفتى خاک نیز مى‌شوند که این عامل باعث صدمه شدید به تهویه خاک مى‌شود و درنهایت زنجیره غذایی جنگل به خطر می‌افتد. به‌طور کلى مى‌توان گفت تعلیف دام در جنگل علاوه‌بر مشکلات فوق، تغذیه موجودات کف جنگل را به خطر مى‌اندازد و باعث اسیدى شدن بیشتر خاک و درنهایت جلوگیرى از روند تکاملى آن می‌شود. این مساله شامل همه جنگل‌های کشور ازجمله جنگل‌های هیرکانی می‌شود.
بهزاد انگورج، معاون سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور در اینباره می‌گوید: «مدیریت چندمنظوره جنگل‌های هیرکانی که در یک پایلوت 120 هزار هکتاری اجرا می‌شود در راستای توانمندسازی برنامه‌ها و شناخت ظرفیت‌هاست تا شرایطی که برای مدیریت ایجاد می‌شود در مفهوم مدیریت پایدار قابل اجرا و تعمیم به سایر سطوح جنگل‌های هیرکانی باشد.»
او درباره تعارض دام با حفظ جنگل‌ها اضافه می‌کند: «با معیشت جایگزین می‌توان مطالبات جامعه محلی را برآورده کرد. در این طرح‌ها لازم نیست دامدار از جنگل خارج شود، بلکه باید برای او شغل پایدار تعریف شود. برای نمونه اکوتوریسم یکی از مشاغل جایگزین برای دامداران است.»
در مطالعه اقتصادی اجتماعی که سال 1364 انجام و سال 1374 بازنگری شد چهار میلیون و 300 هزار واحد دامی در جنگل‌های کشور وجود داشتند. از سویی در فاصله سال‌های 1368 تا 1393 که طرح خروج دام از جنگل‌های کشور اجرا شد در مجموع یک میلیون و 412 هزار و 114 واحد دامی و چهار هزار و 720 خانوار از جنگل خارج شدند. همچنین 12 هزار و 144 دامسرا و پنج هزار و 130 هکتار مستثنیات خریداری شد.
به گفته انگورج، از یک میلیون و 29 هزار هکتار مساحت طرح‌های جنگلداری 550 هزار هکتار عارض هستند. همچنین امسال 171 طرح جنگلداری در حال اجراست که در آنها مشکل تعارض با دام وجود ندارد.
طلای سیاه خطرناک
از دیگر خطراتی که حیات جنگل‌ها را تهدید می‌کند زباله‌هایی است که در استان‌های شمالی هر روز تولید و در حاشیه یا اعماق جنگل‌های ارزشمند هیرکانی دفن می‌شوند. علاوه‌بر زباله‌ها، که اکوسیستم و زیبایی جنگل‌ها را برهم می‌زند، شیرابه آن نیز به ریشه‌ها، عمق خاک و همین‌طور آب‌های زیرزمینی آسیب وارد می‌کند.
معاون سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور درباره ساماندهی مدیریت دفن زباله در جنگل‌های هیرکانی توضیح می‌دهد: «باید اقدامات فراگیری درباره دفن زباله در جنگل صورت گیرد. حتی می‌توان برای تامین منابع مالی به‌منظور تجهیز و بهینه‌سازی مدیریت زباله‌دانی عوارض تعیین کرد، چراکه شهرداری‌ها با کمبود منابع مالی نمی‌دانند زباله‌ها را کجا بریزند. وقتی زباله در محدوده شهری باشد آسیب اجتماعی ایجاد می‌کند و وقتی در محدوده جنگل باشد آثار سوء مدیریت.»به گفته انگورج، شهرداری استان‌های خطه شمالی در سه ماهه آخر امسال فرصت دارند برنامه‌هایشان را برای بهبود مدیریت زباله اعلام کنند.
این در حالی است که به تازگی در شهرهای چالوس و نوشهر کارخانه‌های زباله‌سوزی برای تولید برق ایجاد شده است. در غرب مازندران در شهرهای رامسر و تنکابن نیز این کارخانه‌ها در حال راه‌اندازی هستند.
زباله و تعلیف دام در برابر دیگر معضلات نگهداری جنگل ناچیز هستند. حتی ورود بی‌رویه و بی‌حساب و کتاب گردشگران به جنگل و پسماندهای آنان نیز جزء معضلاتی است که مدیریت چندمنظوره جنگل‌های هیرکانی با آن روبه‌رو هستند که راهکار انگورج برای کنترل آن اخذ عوارض از گردشگران است که هنوز در حد طرح و ایده است.